Kiedy sięgam pamięcią do czasów szkolnych, przypomina mi się jeden fakt związany z paprociami. Szkoła podstawowa do której chodziłem składała się z dwóch budynków złączonych łącznikiem, wokół którego rosły wielkie paprocie. Dzieci z pierwszych klas podstawówki często się tam bawiły i chowały. W domu rodzinnym podobne paprocie rosły w cieniu pod wielką gruszą. Paprocie są często wybierane jako mało wymagające rośliny doniczkowe. Kiedyś miałem nawet w akwarium paproć żyjącą pod wodą.
Paprocie są dla mnie niezwykłymi roślinami, ponieważ są bardziej …pierwotne od innych przedstawicieli flory. Razem ze skrzypami i widlakami sprawiają wrażenie niedopasowanych do naszych czasów, ale mimo to, są nisze, gdzie świetnie sobie radzą. Paprocie są fascynujące także ze względu na swój fraktalny wygląd – małe fragmenty liścia przypominają z wyglądu całą roślinę.
Dzisiaj chciałbym opowiedzieć nieco o tym, czy paprocie mają właściwości zdrowotne (spoiler – nie mają) i jak wpływają na nasze samopoczucie.
Najważniejsze polskie paprocie
Nerecznica samcza
To trująca paproć rosnąca w całej Europie. W handlu występują jej różne odmiany. Roślina nie jest wymagająca, wymaga zacienionego stanowiska oraz sporej ilości miejsca. Często rośnie w parkach i cmentarzach, można ją znaleźć w zaroślach. Nerecznicę wykorzystywano do zwalczania pasożytów, obecnie tego się nie robi ze względu na dużą toksyczność rośliny.
Języcznik zwyczajny
W Polsce występuje naturalnie jedynie w jednym miejscu w Sudetach. Dolna strona liścia prezentuje się bardzo egzotycznie, ze względu na brązowo-czerwone paski kupek zarodni. Można trzymać ją w domu lub ogrodzie, nasiona i sadzonki z Azji są łatwo dostępne.
Orlica pospolita
Osiąga długość od 30 cm do nawet 4.4 metrów. Rośnie przede wszystkim na piaskach w borach mieszanych i sosnowych. Jest bardzo groźna dla zwierząt roślinożernych i po zjedzeniu wywołuje krwiomocz. Chyba u Leszka Łuczaja spotkałem się z informacją, że ta paproć była jedzona w czasach głodu. Kłącza paproci mielono i używano zamiast mąki, mimo gorzkiego smaku i zapierającego działania. Młode, pastorałowe liście są jadane w Japonii. Roślina inwazyjna.
Pióropusznik strusi
Rośnie w Polsce na pogórzu, w puszczach oraz nad rzekami. Roślina podlega częściowej ochronie. Można trzymać ją w ogrodzie, w jednym miejscu będzie rozrastać się przez wiele lat, często zagłuszając inne rośliny w pobliżu. W Japonii i Chinach jest dodawany do wielu rodzajów dań, suszy się go tam też podobnie jak w Polsce zioła czy grzyby. Podobno długotrwałe jedzenie paproci może powodować niedobór witamin z grupy B.
Paprotka zwyczajna
Marsylia czterolistna
To paproć wodna przypominająca z wyglądu czterolistną koniczynę. W Polsce występuje bardzo rzadko, ma status EW, czyli roślina wymarła w naturze. Jest opisywana jako roślina akwariowa.
Paprocie często hodowane w domu
W domu można trzymać bardziej cieplolubne gatunki paproci, pochodzące z rejonów tropikalnych. Najpopularniejsze gatunki paproci trzymanych w domu to:
- Nefrolepis zwyczajny (występujący w dziesiątkach odmian)
- Podrzeń drzwiasty (przypominający nieco palmę)
- Zanokcica gwiazdowa
- Platycerium – łosie rogi – roślina o dziwacznym kształcie, niezbyt przypominająca zwykłe, leśne paprocie
Jeśli trzymasz paprocie w domu, warto co jakiś czas usuwać najstarsze, brzydkie liście. Paproci nie należy zbyt często dotykać. Doniczka z paprocią o długich liściach powinna być powieszona wysoko. Rośliny lubią wilgoć oraz nie potrzebują zbyt dużo światła, dlatego można trzymać je nawet w łazience z niewielkim oknem.
Właściwości zdrowotne paproci (a raczej o ich braku)
Podczas pracy zawodowej nigdy nie spotkałem się z preparatami z paproci. Popularnym stwierdzeniem jest to, że paproć pomaga pozbyć się reumatyzmu oraz pasożytów, jednak taka terapia jest bardzo niebezpieczna ze względu na trujące działanie paproci.
Paprocie mogą mieć za to inne, pozytywne działanie. Ich zielony kolor uspokaja i koi wzrok, a rośliny skutecznie oczyszczają powietrze w domu.