Witamina F czyli nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT)

Niezbędne
Nienasycone Kwasy Tłuszczowe NNTK mają różnorodne i bardzo istotne funkcje w
organizmie, i tak jak niektóre witaminy muszą być dostarczane do organizmu z
zewnątrz wraz z pożywieniem. Odgrywają one ważną rolę w budowie błon
mitochondrialnych i mikrosomów. Ich niedobór w organizmie może powodować szereg
niekorzystnych dla ustroju zmian (np. kruchość naczyń krwionośnych, zwłaszcza
kapilarnych (włosowatych), zaburzenia układu krążenia, zmiany o podłożu
dermatologicznym, spotęgowanie możliwości wystąpienia zmian o charakterze
miażdżycowym. Synteza eikozanoidów (substancji o 20 atomach węgla) również nie
mogłaby bez nich przebiegać – chodzi tu o substancje zwane tromboksanami,
leukotrienów i prostanoidów.

Tym
syntetycznym mianem określa się wielonienasycone kwasy tłuszczowe (kwas linolowy
– C₁₈H₃₂O₂,
linolenowy – C₁₈H₃₀O₂ i arachidonowy C₂₀H₃₅O₂
– występujący głównie w świecie zwierzęcym) które są doprowadzane do organizmu
spoza ustroju i dlatego noszą nazwę nieodzownych kwasów tłuszczowych, lub też
zwane są zbiorczo witaminami F. Wzór ogólny C_nH_2nO₂,
przy czym występują także nienasycone mające 1-4 podwójne wiązania.
Znane są także specjalne kwasy
tłuszczowe mające nieco inne wiązania. Występują głównie w olejach
roślinnych oraz w znikomej ilości w tłuszczach zwierzęcych. Z kwasu arachidonowego
powstaje w organizmie człowiek wiele aktywnych biologicznie substancji m.inn.
prostaglandyny, prostacyklina i tromboksany.
Znane są także tłuszcze w
skład których wchodzą specjalne kwasy tłuszczowe jak:

• Kwas rycynolowy – hydroksykwas mający grupę alkoholową
  drugorzędową. Jest głównym składnikiem oleju rącznikowego Oleum Ricini. Ze
  względu na zawartość kwasu rycynolowego olej rącznikowy jest rozpuszczany w
  alkoholu etylowym.
• Kwas czolmugrowy – o budowie cyklicznej – występuje w oleju z
  nasion rosnących w krajach azjatyckich, znany jako lek przeciwtrądowy, kwasy te
  działają również toksycznie na prątki gruźlicy.
• Kwas erukowy
  – występuje głównie w oleju rzepakowym, jest toksyczny uszkadza mięsień serca i
  nerki. Z powyższych względów poleca się stosowanie w kuchni do smażenia oleju
  rzepakowego bezerukowego.

Witaminy z grupy F znalazły
szerokie zastosowanie w leczeniu schorzeń skórnych (wypryskowe zapalenie skóry,
łojotok, egzema, łuszczyca, owrzodzenie podudzi, czyraczność), oraz niektórych
schorzeń wątroby przy których najbardziej istotnym przejawem jest osłonowe
działanie na miąższ wątroby. Witaminy F obniżają poziom cholesterolu w surowicy
krwi i z tego względu bywają stosowane w dolegliwościach miażdżycy.

Olej lniany

Otrzymywany z wyciskanych na zimno nasion lnu
zwyczajnego ( Linum Usitatissinum) z rodziny Linaceae, powinien pochodzić z
pierwszego tłoczenia. Olej łatwo się utlenia na powietrzu i jest wrażliwy na
podwyższoną temperaturę. Olej zawiera kwasy tłuszczowe Omega 3, 6, 9 – NNTK
które wpływają na polepszenie krążenia krwi łagodzą stany zapalne stawów i
kręgosłupa, chronią skórę i śluzówkę przewodu pokarmowego, zaś zawarty w oleju
kwas gamma linolenowy przy sposobności wpływa korzystnie na transport impulsów
nerwowych, zmniejszając podatność nerwów na uszkodzenia skutkujące drętwienie
kończyn lub drżenie mięśni.
NNTK (Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe)
zawarte w oleju lnianym pomagają również w leczeniu choroby Parkinsona, oraz
zabezpieczają przed uszkodzeniem nerwów związanymi z cukrzycą a także
stwardnieniem rozsianym. Omega 3, 6, 9 wspomagają także leczenie stanów
zapalnych jelit, a tak już przy okazji NNTK mogą utrudniać powstawanie kamicy
żółciowej, co wiąże się ze zdolnością oleju lnianego do zmniejszania poziomu
„złego” cholesterolu LDL.
Nadto odnotować także należy korzystny wpływ NNTK Omega 3 na oczy- substancje zawarte
w oleju lnianym mogą obniżać ryzyko zapadalności na zwyrodnienie plamki żółtej
oczu.
Nie istnieją znane przeciwwskazania do stosowania oleju lnianego w okresie ciąży i karmienia
piersią.
Większość pacjentów skarżących się na dolegliwości reumatyczne pozytywnie reaguje na Omega
3 występujące w oleju lnianym. Już po stosunkowa krótkim czasie (kilka miesięcy)
zmniejszają się dolegliwości bólowe stawów, oraz znacznemu złagodzeniu ulega
poranna sztywność stawów.

Wpływ na psychikę

Dwa z najważniejszych neuroprzekaźników w naszym mózgu – serotonina
(5-hydroksytryptamina) i dopamina zbudowane są z odmiany Omega 3 -DHA, stąd niedobór Omega 3 może być przyczyną zaburzeń
nastroju, problemów z koncentracją, nadpobudliwości, a także skutkować
występowanie stanów depresyjnych.

Włosy, paznokcie i skóra.

Niski poziom NNTK może skutkować problemy dermatologiczne – suche i matowe włosy, a także być przyczyną
łamliwości i rozdwajanie się paznokci. Dostarczanie NNTK w odpowiedniej ilości
wspomaga utrzymanie zdrowego wyglądu skóry, może wspomagać leczenie egzemy,
łuszczycy, trądziku różowatego.
Nadto, występowanie w oleju lnianym enzymu alfa-reduktazy może spowolnić proces łysienia u mężczyzn. Dla
panów istotne jest także i to, iż substancje olejowe które występują łącznie z
NNTK mogą wspomagać i zapobiegać schorzeniom prostaty.
Olej lniany – a konkretniej jego odmiana tzw. olej lniany dr Budwig (budwigowy) jest olejem lnianym z
pierwszego tłoczenia tłoczonym na zimno i nieoczyszczonym przez filtrację co
oznacza iż ma lepszy stosunek zawartości kwasów z grupy Omega.

Olej z lnianki

Olej z wiesiołka

Otrzymywany jest z nasion
wiesiołka dwuletniego (Onethera paradoxa). Zawiera 80 % NNTK w tym ponad 70%
kwasu linolowego, a co najbardziej istotne ok. 10% kwasu gamma linolenowego GLA
, który posiada bardzo korzystny wpływ na zmniejszanie dolegliwości o podłożu
alergicznym , wpływa także pozytywnie na skórę, zapobiegając w pewnej mierze
chorobom z autoimmunoagresji, w tym stwardnieniu rozsianemu.
Kwas gamma linolenowy (GLA)
łagodzi takę niekiedy dolegliwości związane z okresem pokwitania, nadto może
także zapobiegać zmianom na tle miażdżycowym.
Dzienne zapotrzebowanie na GLA
wynosi 600 mg.
Kwas gamma linolenowy
zawierają także nasiona i olej z ogórecznika lekarskiego, oraz nasiona porzeczki
czarnej.
Niektóre stany chorobowe
(cukrzyca, niedobór selenu, choroba alkoholowa) skutkują iż poziom GLA w
organizmie jest zbyt niski.
Kwas GLA bierze udział w
syntezie niektórych prostaglandyn które współuczestniczą w obniżaniu ciśnienia
krwi, wzmacniają układ odpornościowy oraz wykazują działanie przeciwzapalne.
GLA nadto wykazuje działanie
przeciwmiażdżycowe, obniżając „zły” cholesterol LDL, olej z wiesiołka wpływa
również na dobrą kondycję tkanki chrzęstnej, łącznej i właściwej – polecany jest
przy uszkodzeniach wiązadeł stawowych jak i ogólnie w chorobach reumatycznych.
Zapobiega także w pewnej
mierze wypadaniu włosów.
Jest wskazany do spożywania
przez kobiety w ciąży i matki karmiące – jego spożycie zwiększa ilość GLA i DGLA
w mleku karmiących, co ma istotnie korzystny wpływ na organizm dziecka.
Odpowiedni poziom GLA wpływa
redukcyjnie na ilość wydalanego przez skórę łoju, oraz redukuje także
występowanie tzw. zaskórniaków.
Zalecana do spożycia porcja
oleju to 1,5 grama dziennie. (ok. łyżeczki od herbaty)

Olej z ogórecznika

Olej ten tłoczony na zimno z
nasion ogórecznika lekarskiego (Borago Officinalis) z rodziny szorstkolistnych
jest wysoko skoncentrowanym źródłem kwasu gamma linolenowego GLA, stąd też
zalicza się go do specjalnej kategorii tzw. bioolejów.
W istotny i znaczący sposób
wspiera regenerację stawów (tkanka chrzęstna) i skóry, jest ze względu na wysoką
zawartość GLA polecany dla pań w wieku okołomenopauzalnym, gdyż znacznie
usprawnia przemiany metaboliczne, a nadto wywiera działanie znacznie łagodzące
dolegliwości związane z przekwitaniem, takie jak, zmiany nastrojów, uderzenia
gorąca itp.
Wszystkie właściwości oleju z
wiesiołka odnoszą się również do oleju z ogórecznika (patrz wyżej)
Wpływa także znacząco na stan
skóry i włosów, zatem można go również dodawać do karmy dla domowych pupili.

Olej arganowy

Olej arachidowy

Olej ten pozyskiwany jest z
pozbawionych łupin orzeszków ziemnych Arachis hypogaea poprzez wyciskanie
ziarna. Jest to bezbarwna lub słabo żółta ciecz o słabym zapachu i smaku.
Orzeszki ziemne rosną w Afryce Zachodniej, zaś uprawiane są w Indiach, USA oraz
innych krajach.. Owoce (strąki) rozwijają się i dojrzewają pod powierzchnią
ziemi. Nasiona zawierają do 45 % oleju tłustego którego głównym składnikiem są
glicerydy kwasu olejowego (w tym kwasu arachidonowego), nadto 74-85 % NNTK oraz
wit. E, kwas foliowy magnez potas i miedź oraz fitosterole.
Zawiera także naturalny
przeciwutleniacz, resweratrol.
Jako uzupełnienie diety wspomaga odchudzanie, zapobiega nadciśnieniu i
chorobom serca, miażdżycy, poprzez obecność przeciwutleniaczy zapobiega chorobom
nowotworowym, wspomaga odporność, ma działanie antystresowe (magnez) oraz wpływa
korzystnie na skórę.

Olej kokosowy

Olej kokosowy pozyskiwany na
zimno jest tłoczony poprzez mechaniczne wyciskanie z wysuszonego miąższu kokosa
(kopry), posiada specyficzny smak i zapach, postać rafinowana jest pozbawiona
tych cech organoleptycznych; jest bezwonna.
Zawiera niewielkie ilości NNTK
i w związku z powyższym jest niewrażliwy na utlenianie ( i jełczenie), nie
wymaga więc przechowywania w lodówce i nadaje się do smażenia
Zawiera w swoim składzie 98 %
kwasów tłuszczowych a w tym między innymi – Kwas d-laurynowy 44-51%, kwas
mirystynowy 13-18% kwas palmitynowy 8-12% z czego kwas d-laurynowy zwiększa
naturalną odporność organizmu (znajduje się w mleku matki), zaś palmitynowy ma
działanie przeciwdrobnoustrojowe.