Ostróżeczka polna to chwast, który występuje na poboczach i łąkach, jest także bardzo niemile widziany w zbożach. Wyglądem przypomina nieco skromnego chabra bławatka, dzieląc z nim podobny kolor. Roślina była przez wieki używana w ziołolecznictwie, w ostatnich latach jednak zaprzestano jej działanie, z powodu dużej zawartości szkodliwych substancji.
Główne składniki aktywne ostróżeczki to saponiny oraz alkaloidy, czyli substancje, które nawet w małych dawkach potrafią zaszkodzić naszemu organizmowi.
Należy do rodziny jaskrowatych. Istnieje także podobny gatunek ozdobny – ostróżeczka ogrodowa. Roślina kwitnie w okresie wakacyjnym i osiąga maksymalnie 70 cm wysokości.
Dawne zastosowania ostróżeczki
Roślina posiada bardzo bogatą tradycję stosowania. Stosowano ją ze względu na działanie przeciwpasożytnicze i moczopędne. Roślina działa także przeczyszczająco i wpływa na ciśnienie krwi. Używano ją też w leczeniu problemów oddechowych, kolek, problemów z pęcherzykiem żółciowym, a także zaobserwowano delikatne działanie hipnotyczne. W dawnej medycynie wykorzystywano wszystkie części rośliny, natomiast najbardziej trujące są nasiona.
Stosowano także ostróżeczkę pchlą, odmianę która szczególnie mocno atakowała właśnie te skaczące pasożyty.
Z kwiatów ostróżeczki przygotowywano zielony i niebieski barwnik, spotkałem się też ze stwierdzeniem, że mogła służyć do wyrobu atramentu. Wyciąg z kwiatów ostróżeczki był stosowany na skórę powiek, w celu poprawy ukrwienia i zmniejszenia obrzęków. Różański opisuje także stosowanie ostróżeczki na stłuczenia i siniaki.
Tak jak pisałem na początku, roślina jest trująca i nie należy jej dotykać (ewentualnie z wyłączeniem kwiatów), zrywać ani przygotowywać z niej żadnych preparatów na własną rękę. Nie powinna być hodowana w ogrodzie, do którego mają dostęp dzieci i zwierzęta.
W jaki sposób wykorzystuje się ostróżeczkę polną?
Jest głównym składnikiem preparatu Delacet i widnieje na jego opakowaniu. Delacet to preparat na wszawicę. Podczas jego stosowania należy pamiętać, że nie wolno łączyć go z szamponem, ponieważ może wtedy dojść do zatrucia. Spotkałem się też z zastosowaniem ostróżeczki na świerzb oraz nużeńca.
Czy tej roślinie grozi wyginięcie?
Według badań prowadzonych na Śląsku, roślina występuje obecnie coraz rzadziej. Zasięg jej występowania maleje, ze względu na coraz intensywniejsze rolnictwo i agresywną walkę z chwastami. Bardzo często jest niszczona przez opryski. Ratunkiem dla ostróżeczki mogą być coraz popularniejsze ogródki chwastów i łąki kwietne.