Skrzyp to dość powszechna roślina. Pamiętam ją przede wszystkim z trzech stanowisk w okolicach mojej miejscowości. Rosła w dużych ilościach na skarpach nad Bugiem (być może był to skrzyp bagienny), na nasłonecznionych pagórkach oraz na lokalnym cmentarzu, gdzie żerowały na niej bardzo dziwne, włochate gąsienice.
Cechą charakterystyczną skrzypu jest duża zawartość krzemionki, gdy go zgnieciemy dłonią, można poczuć że jest szorstki i dość twardy. Angielska nazwa skrzypu to horsetail, czyli koński ogon, co jest dość trafnym porównaniem.
Warto tutaj pogłębić temat tego, czym jest krzemionka. Jej wzór chemiczny to SiO2, a inne nazwy, to kwarc lub … piasek. Kamień krzemień który służył w prehistorii do wyrobu narzędzi, a dzisiaj dodaje się go do farb i jest wykorzystywany w przemyśle ściernym, ma ten sam wzór.
Co zawiera skrzyp?
Roślina wygląda niewinnie, jednak zawiera wiele potencjalnie trujących substancji. Należą do nich alkaloidy, takie jak nikotyna i saponiny. Nie wolno go spożywać ponieważ wpływa niekorzystnie na zawartość witaminy B1 w organizmie (zawiera tiaminazynę). Jest także źródłem flawonoidów, białka, potasu, żelaza i manganu. Substancje zawarte w skrzypie są szkodliwe dla bydła i koni. Zawiera też trochę antyoksydantów.
Właściwości zdrowotne skrzypu
Tę roślinę znajdziemy w dziesiątkach preparatów na poprawę stanu włosów i paznokci, ze względu na to, że składają się one właśnie z krzemu. Jego działanie jest podwójne – z jednej strony zawartość antyoksydantów hamuje procesy zapalne w cebulkach włosowych, a z drugiej, uzupełnia on niedobór składników niezbędnych do budowania włosów.
Warto stosować go także wspomagająco przy łuszczycy skóry i paznokci.
Ze względu na zawartość flawonoidów, skrzyp wpływa pozytywnie na stan naczyń krwionośnych oraz układu moczowego. Reguluje on przepuszczalność naczyń, dzięki temu odkłada się w nich mniej płytki miażdżycowej lub piasku nerkowego. Ponieważ wzmacnia naczynka, stosuje się go przy częstych krwawieniach z nosa czy ryzyku żylaków, a także przy cerze naczynkowej.
Drugim popularnym zastosowaniem skrzypu, jest poprawa pracy nerek. Po konsultacji z lekarzem można zastosować go przy obrzękach. Przeprowadzono wstępne badania które wskazywały na to, że działanie moczopędne skrzypu jest nawet lepsze niż popularnych leków diuretycznych.
U Leszka Łuczaja można wyczytać, że skrzyp zawiera kwas skrzypowy spowalniający pracę serca i uspokajający. Skrzyp ma także działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, jest antyoksydantem oraz obniża poziom cukru we krwi i regeneruje trzustkę.
Ważny jest prawidłowy sposób przygotowania skrzypu. Raczej nie wystarczy po prostu zalać go wrzątkiem. Łyżkę skrzypu wsypujemy do szklanki wody i gotujemy pomału przez około 15 minut. Wtedy odwar będzie zawierał maksymalną ilość krzemionki.
Stosuje się go także zewnętrznie, zarówno jako składnik szamponów i odżywek na wypadające włosy, jak i do przemywania skóry. Niegdyś stosowano go także do przemywania oparzeń i owrzodzeń, co raczej należy dzisiaj odradzić z względu na ryzyko zakażenia bakteriami.
Skrzyp w kulinariach
Wydawałoby się, że skrzyp jest na tyle nieatrakcyjną rośliną, że dzisiaj nikt go nie zechce jeść. Okazuje się jednak, że występuje on w kilku potrawach kuchni japońskiej i jego ‘szyszki’ są uznawane tam za przysmak. Ludy żyjące w ekstremalnym klimacie przystosowały się do zaspokajania głodu w najdziwniejszy sposób. Eskimosi wyszukiwali schronienia gryzoni i wygrzebywali z nich korzonki skrzypu i inne korzenie. Ze względu na zawartość skrobi, skrzyp był jedzony zarówno przez starożytnych Rzymian, jak i Indian Ameryki Północnej. Wierzchołki skrzypu jedzono także dlatego, że magazynowały one sporo wody.
Podsumowanie
Skrzyp to dobrze przebadana i szeroko wykorzystywana roślina lecznicza. Jedynym jej minusem jest konieczność przygotowania odwaru przez dłuższe gotowanie, na co dzisiaj nie każdy ma czas. Jeśli wolisz przyjmować go w wygodniejszej formie, możesz wybierać do woli z szerokiej gamy preparatów ze skrzypem.